W roku 1994 Zachęta Narodowa Galeria Sztuki zorganizowała pierwszą retrospektywną wystawę rzeźb debiutującego nieomal trzydzieści lat wcześniej Adolfa Ryszki. W marcu 1995 roku artysta, kierujący wówczas Zakładem Rzeźby na Wydziale Sztuk Pięknych UMK, uzyskał tytuł naukowy profesora . W dniu 28 kwietnia 1995 roku rzeźbiarz zmarł.
Na wystawie w Zachęcie można było zobaczyć różnorodny i bogaty dorobek Adolfa Ryszki. Dorobek imponujący. Pojawiły się tam plakiety i medale, ceramiki, rzeźby kameralne oraz w formie dokumentacji liczne realizacje w kamieniu z wielu stron świata. Adolf Ryszka od roku 1968, już dwa lata po debiucie artystycznym w Galerii Współczesnej w Warszawie, został zaproszony do udziału w międzynarodowym plenerze rzeźbiarzy (Symposion Europaischer Bildhauer) w Austrii. Od tego momentu w zasadzie do końca życia artysta brał czynny udział w wielu plenerach rzeźbiarskich poza granicami kraju. W wyniku tej pracy twórczej powstały prace w kamieniu, w tym „Kamień Graniczny” w St. Wendel (1971 r.), rzeźba plenerowa w Botanical Garden w Vancouver (1975 r. ) i rzeźba plenerowa w Jockgrim w Niemczech
( 1989 r.).
Artysta zrealizował także w roku 1979 we współpracy z japońskim rzeźbiarzem Hajime Togashi pomnik „Wiecznej Miłości” ku czci Brata Zeno. Pomnik ten wzniesiono w parku cmentarnym u podnóża Świętej Góry Fidżi.
Adolf Ryszka urodził się 5 lutego 1935 roku w Popielowie kolo Rybnika. Swoją edukację artystyczną rozpoczął w Liceum Technik Plastycznych w Zakopanem. Uczył się między innymi u Antoniego Kenara i Tadeusza Brzozowskiego. Studiował w latach 1957-1962 na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, w pracowni profesora Jerzego Jarnuszkiewicza. Od roku 1983 objął kierownictwo Zakładu Rzeźby na Wydziale Sztuk Pięknych UMK.
Adolf Ryszka w latach 1961-1967 pracował w charakterze plastyka projektanta. W trakcie tego zatrudnienia uzyskał trzy patenty państwowe za projekty wzornicze elementów wyposażenia sanitarnego.
Artysta reprezentował wielokrotnie polską sztukę poza granicami. Między innymi wraz z Janem Kuczem w roku 1982 prezentował swoje prace w Pawilonie Polskim na Biennale w Wenecji .
Życie Adolfa Ryszki nie należało do standardowych. Został zaangażowany do kierowania uniwersyteckim Zakładem Rzeźby nie posiadając dyplomu studiów wyższych, realizował kamienne rzeźby w ramach prestiżowych międzynarodowych plenerów rzeźbiarskich, a pierwszej wystawy retrospektywnej doczekał się dopiero rok przed śmiercią. Podobnie niestandardowe były jego realizacje rzeźbiarskie, które umieszczone w kontekście XX-wiecznej awangardy stały się jednymi z najbardziej rozpoznawalnych dzieł sztuki lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych.
Pierwszym znaczącym cyklem prac profesora Adolfa Ryszki były kameralne rzeźby pod wspólnym tytułem „Niewinne”, tworzone w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Prace te ujawniały skłonność artysty do bliskiej poezji narracji, łączącej formy realistyczne z wątkami surrealistycznymi. Następnie Adolf Ryszka zaprezentował cykl rzeźb kameralnych pod tytułem „Fotele”. W nich kontynuuje swoje artystyczne poszukiwania nad swoistością materii rzeźbiarskiej. Od roku 1966 artysta rzeźbił portrety hiszpańskiego wiolonczelisty Pabla Casalsa, w których odzwierciedlają się jego pasje muzyczne. Kolejne cykle, to jest „Sarkofagi” , „Dzwony” i „Kroczący” przedstawiają człowieka uwikłanego w materię, podejmując w ten sposób najbardziej fundamentalne kwestie egzystencjonalne. Ta wrażliwość na doświadczenia ludzkiego życia pojawia się również w małych formach ceramicznych, którym Adolf Ryszka nadawał refleksyjne tytuły: „Filozof poduszkowy”, „Pokolenia”, czy „Talmudysta”. Znaczącą część jego rzeźbiarskich dokonań stanowią powstające przez całe życie artysty medale i plakiety. Bogusław Mansfeld we wstępie do katalogu towarzyszącego
wystawie w Zachęcie określił je jako swoisty notatnik, układający się w rodzaj „dziennika intymnego”.
W kręgu zainteresowań Adolfa Ryszki jako artysty był człowiek w całokształcie jego właściwości, szczególnie w odniesieniu do cielesności, człowiek uwikłany, doświadczający, zgłębiający własną naturę. Temat bliski rzeźbie przede wszystkim poprzez fizyczny wymiar ciała.
Ten rodzaj podejścia do człowieka znalazł odniesienie w pewnego rodzaju wrażliwości twórczej, reagującej na rozpad świata, dążącej do rozłożenia formy, w niespotykanych dotąd doświadczeniach w dziedzinie materii rzeźbiarskiej. Zjawisko rozbijania, nawarstwiania i spiętrzania materii będącej w swoistej sprzeczności z wolą trwania i wewnętrznego skupienia formy przesądziło o artystycznym wyrazie jego prac. Jednocześnie z tego napięcia narodziła się wizja człowieka będącego w ciągłej przemianie.
„od conditio humana do …”
W tym roku przypada dwudziesta rocznica śmierci profesora Adolfa Ryszki. W związku z tą datą jego uczniowie, współpracownicy i przyjaciele zorganizowali wystawę ku czci artysty, a także dla przypomnienia jego twórczości. Wystawa odbędzie się w dwóch przestrzeniach, to jest w Galerii Wozownia (od 15 maja do 28 czerwca 2015 roku) i w Galerii Fundacji Tumult (od 15 maja do 14 czerwca 2015 roku). Wystawie będzie towarzyszył otwarty sympozjon.
Moderatorem sympozjonu będzie Stanisław Kośmiński.
Tematy wykładów:
1. prof. Maciej Szańkowski (dawny wykładowca UAP dawnej ASP w Poznaniu i WSzP UMK w Toruniu),
„Z niewielkiego oddalenia – wspomnienia o Adolfie Ryszce – o przyjaźni i fenomenie jego sztuki”
2. dr Dorota Grubba-Thiede (Polski Instytut Studiów Nad Sztuką Świata, oddział w Gdańsku),
„Moschoforos z gutaperki. Adolf Ryszka w rzeźbie o współczesności, o duszy i o ciele”
3. Dorota Perszko (historyk sztuki, Fundacja Profile w Warszawie)
„Pamięć o geście Ryszki. O zapośredniczeniu podmiotu twórczego w warstwie formalnej rzeźb prof. Adolfa Ryszki”
4. Anita Oborska-Oracz (pracownik naukowo-dydaktyczny WSzP UMK w Toruniu)
Wernisaże wystawy odbędą się w dniu 15 maja 2015 roku – o godzinie 16.00 w Galerii Wozownia i o godzinie 17.00 w Galerii Fundacji Tumult. Tam też o godzinie 19.00 rozpocznie się sympozjon.
W wystawie będą prezentowane dzieła prof. Adolfa Ryszki, pochodzące z depozytu Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, ze zbiorów CSW „Znaki Czasu”, a także z prywatnego archiwum żony profesora Pani Jasnej Strzałkowskiej – Ryszki. Oprócz rzeźb Adolfa Ryszki przedstawiona zostanie prezentacja multimedialna wybranych elementów dorobku artystycznego profesora. Swoje prace zaprezentują również członkowie Stowarzyszenia „Otwarte”, a także zaproszeni goście. W wystawie udział wezmą:
Katarzyna Adaszewska
Joanna Bebarska
Andrzej Borcz
Piotr Gawron
Krystian Jarnuszkiewicz
Anna Jarnuszkiewicz
Stanisław Kośmiński
Jan Kucz
Iwona Langowska
Alicja Majewska
Grzegorz Maślewski
Krzysztof Mazur
Sebastian Mikołajczak
Adam Myjak
Anita Oborska-Oracz
Paweł Otwinowski Anna Paskal
Aleksander Paskal
Antoni Pastwa
Jarosław Perszko
Jasna Strzałkowska-Ryszka
Maciej Szańkowski
Józef Szczypka
Piotr Tołoczko
Maciej Wierzbicki
Małgorzata Wojnowska-Sobecka
Wspólna wystawa ma stworzyć możliwość refleksji kilku pokoleń artystów nad tematem dla twórczości Adolfa Ryszki fundamentalnym. Wystawa ma być wynikiem refleksji filozoficzno-antropologicznej artystów w odniesieniu do różnych modeli koncepcji człowieka, pojawiających się od lat 70-tych do współczesności w rzeźbie. Formuła wystawy jednak nie jest zamknięta. Organizatorzy mają nadzieję, że prezentowane na niej prace ujawnią obszary artystycznych poszukiwań, do których prowadzi refleksja nad conditio humana dzisiaj.